Essay: Wat is er gebeurd met 'Girl Gaze'? (2023)

Het concept van een ‘blik’ is niet nieuw in de fotografie. In de jaren zeventig hielden kunstcritici en theoretici vanJohannes BergerEnLaura Mulveymaakte het tot hun missie om de geschiedenis van de dominante blik in film, kunst en fotografie te traceren en te analyseren. Uiteindelijk besloten ze dat het eenoverwegend mannelijk.

In Visual Pleasure and Narrative Cinema (deel 16, nummer 3, 1975)Mulvey beschrijft het concept van een controlerende ‘mannelijke blik’ waarbij, kort gezegd, aangezien de meeste regisseurs, cinematografen en fotografen mannelijk zijn, ook van de ‘voyeuristische blik’ van de camera kan worden gezegd dat deze mannelijk is. Ze stelt dat dit het publiek positioneert om zich te identificeren met een meer mannelijk standpunt, terwijl vrouwen worden gepresenteerd als spektakels en objecten van verlangen. Op dezelfde manier,In manieren van zien (1972: 93), had John Berger het idee van een mannelijke blik al geformuleerd toen hij schreef

Zeker, deze dominante ‘Male Gaze’ was in de jaren 2000 wijdverspreid toen ik opgroeide, toen modefotografie, hoofdartikelen en advertenties voortdurend beelden vertoonden van hyperseksuele, blanke, magere, geperfectioneerde en vaak levenloze vrouwen.

Fotografen houden vanMario Testino,Terry Richardson,Steven KleinEnMert & Marcusheersten op het gebied van de modefotografie en gedurende deze tijd deed hun provocerende beeldstijl dat ook (het moet gezegd worden dat zowel Testino als Richardson ook beschuldigd zijn van beledigend, roofzuchtig en bedreigend gedrag).

Vooral de afbeeldingen van Terry Richardson belichamen de ultieme ‘Male Gaze’-fantasieën, aangezien zijn foto’s vaak harde, expliciete en controversiële afbeeldingen van vrouwen bevatten (we kennen allemaal de geuradvertentie van Tom Ford). Hoewel zijn beelden kunnen worden gekarakteriseerd als een soort ‘ironisch hipster-seksisme’, gecombineerd met de vele beschuldigingen tegen hem, is een terugblik op zijn ruim tien jaar durende heerschappij in de modefotografie verontrustend.

Gelukkig verbrak Condé Nast, die onder meer Vanity Fair, GQ en Vogue Magazine publiceert, in 2017 eindelijk de banden met de fotograaf.

Met al deze geestesgesteldheid is het niet verwonderlijk dat er een ‘Female Gaze’ of ‘Girl Gaze’ ontstond als reactie op en in weerwil van het soort beelden dat in de jaren 2000 de populaire cultuur en high fashion fotografie domineerde. De gelijktijdige en spontane heropkomst van een paar sleutelfactoren heeft echter bijgedragen aan de totstandkoming ervan.

Eerstwas de opkomst vanfeminisme uit de vierde golf, waar via sociale mediaplatforms zoals Tumblr en websites zoalsRookie Maghebben jonge vrouwen feministische debatten nieuw leven ingeblazen en ruimtes gecreëerd voor alternatieve vormen van vrouwelijke representatie die vaak ontbraken in de reguliere beeldcultuur.

Seconde, was de groei en kracht van sociale media zelf, met sites als Instagram en Tumblr waarmee gebruikers (of jonge tienermeisjes) hun fotografisch werk konden uploaden en verspreiden en een publiek konden bereiken zoals ze nog nooit eerder hadden kunnen bereiken.

EnEindelijkwas het de heropleving van de populariteit en het gebruik van filmfotografie, die zich uiteraard leent voor het creëren van zachtere beelden, die het laatste stukje van de puzzel bleek te zijn om ‘Girl Gaze’ werkelijkheid te maken.

Hoewel het moeilijk is om parameters vast te stellen rond wat wel en niet in het algemeen een ‘Girl Gaze’ vormt, belichaamt het wel een reeks kenmerken die helpen de dromerige, hypervrouwelijke esthetische stijl samen te binden. Deze omvatten glitter, spiegels, gekleurde verlichting, make-up, selfies, bloemen en afbeeldingen van ‘tienerdom‘.

‘Girl Gaze’, dat rond 2012/3 ontstond, leent uiteraard stilistische en conceptuele elementen uit het verleden van fotografen, en het gebruik van een analoge camera zorgt er ook voor dat beelden onmiddellijk nostalgisch aanvoelen. Maar in plaats van alleen maar een kijkdaad en een esthetische stijl, is ‘Girl Gaze’ een gevoel. De beelden zijn emotioneel warmer en voelen zachter, ongepolijster en minder afstandelijk aan.

Ze voelen aan als beelden van vrienden, gemaakt door vrienden en op hun best is er een nabijheid en openheid voor hen. Hoewel de foto misschien van een bekende beroemdheid als Selena Gomez is, ziet ze eruit alsof ze je zus of je beste vriendin zou kunnen zijn. Belangrijk is dat de foto's een meer gelijkwaardige relatie suggereren tussen het onderwerp en de kunstenaar.

CameramanAshley Connorvatte het begrip ‘Girl Gaze’ vast toen ze zei:

“De 'mannelijke' blik probeert te verslinden en te controleren, en de 'vrouwelijke' blik is meer een gemoedstoestand, waarbij de benadering van onderwerp en materiaal emotioneler en respectvoller is... Ik probeer het fotograferen te benaderen met een bijzondere gevoeligheid, een openheid tot experimenteren en een neiging tot falen. Ik wil dat het beeld tot leven komt en ik vind perfectie saai.”

Een bepalend kenmerk van ‘Girl Gaze’ is vooral de blik zelf en de manier waarop het bijna voelt alsof er geen is. Onderwerpen verschijnen vaak op een openhartige en comfortabele manier, waarbij het lijkt alsof ze zich er helemaal niet van bewust zijn dat ze worden gefotografeerd. Op deze foto’s lijken de onderwerpen minder bezorgd over hun ‘om bekeken te worden’ en hun prestaties voor de camera. Op deze manier biedt dit soort ‘Girl Gaze’-beelden een zeldzaam kijkje achter het gordijn van de eindeloze maskerade waarin de vrouwelijkheid wordt benadrukt.

Fotografen houden vanPetra Collins,Olivia Bij,Zand Kim,Lauren TepferEnKalindy Williamszijn en waren enkele van de meest populaire fotografen die voorstander zijn van een ‘Girl Gaze’-esthetiek. Ze zijn allemaal rond dezelfde tijd populair geworden en hebben naam gemaakt door volgers te verwerven op sites als Tumblr en Instagram. Velen fotograferen nu ook spraakmakende klanten en commerciële campagnes voor enkele van 's werelds grootste modemerken.

Belangrijk is echter dat een ‘Female Gaze’ of ‘Girl Gaze’ niet volledig seksloos is. In plaats daarvan hebben fotografen als Collins er hun missie van gemaakt om de representatie van vrouwelijke seksualiteit in de schijnwerpers te zetten. In 2013 werd Collins’ Instagram verwijderd nadat ze een zelfportret plaatste waarop een fractie van het schaamhaar zichtbaar was.

Hoewel het verslag opnieuw werd geplaatst, bracht de verwijdering ervan in de eerste plaats een enorme dubbele standaard aan het licht voor wat wordt beschouwd als een aanvaardbare weergave van de vrouwelijke vorm en de vrouwelijke seksualiteit. Sandy Kim heeft ook zangeres en actrice Sky Ferreira gefotografeerd voor het historisch ‘mannelijke’ dominante Playboy Magazine, op voorwaarde dat Ferreira de eerste ‘bunny’ en coverster zou zijn die op creatieve wijze hun eigen shoot zou regisseren.

‘Girl gaze’ als genre, praktijk en esthetiek is echter niet zonder gebreken geweest. Naarmate het ‘Girl Gaze’-concept groeide, merkten mensen al snel op dat veel van de beelden nog steeds voornamelijk modellen bevatten die dun, wit en conventioneel mooi waren. Ondanks de tekortkomingen kan de impact van een vrouwelijke blik in subculturele, reguliere ruimtes niet worden onderschat.

Het werk van Collins inspireerde bijvoorbeeld rechtstreeks een groot deel van mijn vroege fotografie en ik voelde me verbonden met andere jonge vrouwelijke fotografen die hun eigen filmcamera kochten en zichzelf leerden hoe ze die moesten gebruiken. Ik kijk nu met veel plezier terug op de beelden die ik destijds maakte en ik vind het geweldig om mijn tienerjaren daarin herdacht te zien.

Tegenwoordig zijn veel van de openlijke kenmerken van de vroege ‘Girl Gaze’-fotografie echter uit de mode geraakt of een soort parodie op zichzelf geworden. Door overmatig gebruik en het onvermijdelijke verstrijken van de tijd is de kans kleiner dat je nu iemands schaamhaar tegen een glitterachtergrond aantreft, zoals in 2013 (hoewel dat nog steeds zou kunnen!).

‘Girl Gaze’ zelf lijkt zich tegelijkertijd te vermenigvuldigen en uiteen te vallen, terwijl er in de reguliere beeldcultuur een toonverschuiving lijkt plaats te vinden. Door de populariteit en coöptatie van ‘Girl Gaze’ en filmfotografie in het algemeen lijkt er sprake te zijn van een algemene verzachting van de esthetiek en een opwarming van de dominante blik in allerlei soorten modefotografie, hoofdartikelen en advertenties. Terwijl wij als samenleving blijven verlangen naar nostalgie en het gebruik van analoge fotografische apparatuur blijft stijgen, is het moeilijk voor te stellen dat deze esthetische trend binnenkort zal vertragen. In plaats daarvan lijkt het erop dat naarmate de wereld om ons heen ongelooflijk scherper wordt, onze lens en onze kijk erop alleen maar zachter en zachter lijken te worden.

Of we nog een heropleving zullen zien van een andere onderscheidende vorm van een ‘Girl Gaze’, en hoe dat eruit zou zien, is moeilijk te zeggen. Kijkend naar de geschiedenis van feministische golven lijkt het onvermijdelijk. Maar de manier waarop elementen van het vierde golffeminisme gecommoditiseerd, ondergebracht en op hun beurt verwaterd zijn geraakt in de mainstream, maakt het enorm anders dan andere perioden in het verleden. Net als de vierde golf zijn ook elementen van ‘Girl Gaze’ opgeslokt en uitgebraakt in de alledaagse beeldcultuur, en hoewel dit niet noodzakelijk een slechte zaak is, heeft het onvermijdelijk bijgedragen aan het einde ervan als een specifiek genre en stijl van beeldmaken.

Belangrijk is dat ik de kenmerkende ‘Girl Gaze’-beelden van 2012-2014 niet graag zie als slechts een esthetische rage of trend, maar eerder als een opwindende opening van een ruimte in de fotografie.voorjonge vrouwendoorjonge vrouwen. Voor mij en talloze anderen kwam het op zo’n cruciaal moment en zorgde het voor alternatieve (en broodnodige) vormen van representatie.

Cruciaal was dat de ‘Girl Gaze’-afbeeldingen me soorten foto’s van vrouwen lieten zien die ik tijdens mijn jeugd niet zag. Foto's van vrouwen en meisjes die slordiger, minder glanzend en uiteindelijk reëler waren dan de volmaakte vrouwen waarmee ik als kind omringd was. Niet alleen kon ik eindelijk versies van mezelf zien in ‘Girl Gaze’-afbeeldingen, maar het liet me ook zien dat ook ik kon deelnemen en een plaats kon hebben in de vaak door mannen gedomineerde wereld van de fotografie.

Daarvoor ben ik eeuwig dankbaar.

~ Lydia

Over de auteur